Պուտինն ու Փաշինյանը` ո՞վ Կրեմլում չնկատեց հայկական հեղափոխությունը

Վլադիմիր Պուտինը Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպեց ժողովրդական ընդվզումների ալիքի վրա նրա վարչապետ դառնալուց ընդամենը մի քանի օր անց: Կրեմլը զուսպ արձագանքեց Երևանի իրադարձություններին` չհամեմատելով «թավշե հեղափոխությունների հետ»: Ինչու՞ և ի՞նչ դեր խաղաց այս անգամ Մոսկվան: «Ես ուզում եմ Ձեզ հաջողություններ մաղթել վարչապետի պաշտոնում և հույս ունեմ, որ մեր հարաբերությունները կզարգանան նույնքան առաջընթացիկ, ինչպես եղել են մինչև հիմա»` երկուշաբթի օրը Սոչիում առաջին հանդիպմանն ասաց Պուտինը: Հայաստանի նոր վարչապետին նա շնորհավորել էր ընտրության օրը` մայիսի 8-ին, իսկ ընդվզումների ժամանակ, որ ղեկավարում էր Փաշինյանը, ձեռնպահ էր մնացել որևէ գնահատականից: Կրեմլը այդպես ընդգծում էր իր չեզոքությունը երևանյան իրադարձությունների նկատմամբ, որ Ռոսնեֆտի մամլո քարտուղար Միխայիլ Լեոնտևը համեմատեց ՈՒկրաինայի հետ ու անվանեց Հայաստանին «բեռ» Ռուսաստանի համար:

Այդ մեկնաբանությունն «անհաջող» և Մոսկվայի պաշտոնական դիրքորոշման հետ ընդհանուր ոչինչ չունեցող որակեց ՌԴ նախագահի մամլո քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը: Լեոնտևն ավելի ուշ պաշտոնական ներում հայցեց իր խոսքերի համար: Ռուսական հեռուստաալիքները նույնպես չէին քննադատում Երևանում բողոքողներին ու նրանց ղեկավարին, իսկ Պուտինն ընդվզումներն անվանեց Հայաստանի «ներքին գործ»: Դա բոլորովին նման չէ Վրաստանի «վարդերի հեղափոխության» արձագանքին կամ ՈՒկրաինայի «եվրամայդանին» 2014-ին, որից հետո Մոսկվան ապաստան տվեց նախկին նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչին ու բռնակցեց Ղրիմը, դարձավ երկրի արևելքում կոնֆլիկտի մասնակից:
Վարչապետ Փաշինյանի հետ Պուտինը հանդիպեց Սոչիում ԵԱՏՄ սամմիթի շրջանակներում և ասաց, որ Ռուսաստանի ու Հայաստանի համագործակցության «շատ լավ արդյունքները» պետք է «ոչ միայն պահպանել, այլև բազմապատկել»: Ինչի՞ հետ է կապված այդ բարիկամեցողությունը թավշե հեղափոխության արդյունքներին: Նախագահի աշխատակազմի աշխատակիցը, որ իրավասու չէ մեկնաբանություններ տալ ԶԼՄ-ներին, նշեց, որ Հայաստանի հետ հարաբերությունները մի քանի պետական կառույցներ են սպասարկում: Հիմնականում նախագահի աշխատակազմի` արտասահմանյան երկրների հետ միջռեգիոնալ ու մշակութային կապերի վարչությունը Վլադիմիր Չեռնովի գլխավորությամբ:

«Իրավիճակներում, որ ձևավորվել է Հայաստանում, սովորաբար ուղարկում են էմիսարների: Չեռնովի վարչության դեպքում` մեկնում է հիմնականում նրա տեղակալը: Բայց նրանք սովորաբար հենվում են դեսպանատան կարծիքի վրա»` ասել է պաշտոնյան: Չեռնովի վարչության աշխատանքին ծանոթ մեկ այլ պաշտոնյայի գնահատականով` իրականում Հայաստանի վերաբերյալ տեղեկությունների հավաքումով, համակարգումով ու վերլուծությամբ զբաղվել է ընդամենը մեկ մարդ: Ռուս-հայկական հարաբերությունների վերաբերյալ հիմնական աշխատանքը կատարվել է ԱԳՆ-ի գծով` պատմել է նախագահի աշխատակազմի մեկ այլ աշխատակից: Նրա խոսքով` զարմանալի է, որ ԱՊՀ այլ երկրների դեպքում միջազգային համագործակցության ռազմավարական որոշումները միշտ ընդունվել են նախագահի աշխատակազմում: Ռուս-հայկական հարաբերություններով զբաղվել են նաև Անվտանգության դաշնային 5-րդ ծառայությունը (օպերատիվ տեղեկատվություն ու միջազգային կապեր), ՌԴ Անվտանգության խորհուրդը, մասնավորապես ԱԽ քարտուղարի տեղակալ Ռաշիդ Նուրգալիևը: Կատարվողի մասին տեղեկատվություն ունեին և ՌԴ Գլխավոր շտաբի գլխավոր վարչությունում (ռազմական հետախուզություն)` Գյումրիում ռուսական բազայի պատճառով:
Հայ փորձագետների ու քաղաքագետների կարծիքով` Մոսկվայի ու Երևանի հարաբերությունները կառուցվում էին հիմնականում Վլադիմիր Պուտինի ու Սերժ Սարգսյանի անձնական շփումների հիման վրա` «պատրոն-ենթակա» սկզբունքով: Դա նրանց կարծիքով` դարձավ հեղափոխության ոչ հիմնական, բայց նշանակալից նախադրյալ` ընդվզողներին այդ վիճակը չէր բավարարում:

Բաղրամյան 26 Telegram-ալիքի հեղինակը նշում է, որ Կրեմլը ոչ միշտ էր հաշվի առնում հայերի շահերը: Վառ օրինակ է ռուսական զենքի վաճառքն Ադրբեջանին: Գործարքը սպառնալիք էր Լեռնային Ղարաբաղի ու Հայաստանի անվտանգությանը` կարծում են Երևանում, բայց Սարգսյանը չկարողացավ համոզել Մոսկվային հետ կանգնել գործարքից: 2016-ի ապրիլին Ղարաբաղում զինված կոնֆլիկտ բռնկվեց` հիմնականում տարածաշրջանում ռազմական հավասարակշռության խախտման պատճառով: «Հետխորհրդային արտաքին քաղաքականությանը բնորոշ է, որ քաղաքականությունը կառուցվում է ոչ թե ԱԳՆ-ի, այլ նախագահների մակարդակում: Պուտինն ու Սարգսյանը բավականաչափ հաճախ էին հանդիպում»` ասում է հայ քաղաքագետ, Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը: Քաղաքագետ, Փաշինյանի զինակից ու փողոցային ակցիաների համակարգող Արմեն Գրիգորյանը կարծում է, որ Սարգսյանի օրոք Մոսկվայի ու Երևանի հարաբերությունները կառուցվում էին նախագահական մակարդակով:

Լրագրող, Հանրային ռադիոյի տնօրեն Մարկ Գրիգորյանի կարծիքով` Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները կառուցվում էին և պաշտոնական խողովակներով` ԱԳՆ ու նախագահի աշխատակազմ, և ոչ պաշտոնական միջնորդների միջոցով: Նա հաստատում է, որ հայ բիզնեսմենները ենթակա էին Սարգսյանին: Օրինակ` Ալեքս գրուպի տեր Սամվել Ալեքսանյանը, որ շաքար ու ձեթ է ներմուծում, Քեթրին գրուպի տեր Միհրան Պողոսյանը, որ մոնոպոլիստ է բանանի ներկրման շուկայում: Պողոսյանը հերքում է, որ ընդհանրապես զբաղվում է բիզնեսով: Թե նա, թե Սամվել Ալեքսանյանը ԱԺ պատգամավորներ են ՀՀԿ-ից, որ մինչև ընդվզումները իշխող կուսակցությունն էր:

ՌԴ նախագահի աշխատակազմին մերձ աղբյուրներից տեղեկացնում են, որ Հայաստանի իրադարձությունների զարգացման մեջ մեծ դեր են խաղացել ռուսաստանաբնակ հայ բիզնեսմեններ` Տաշիր գրուպի նախագահ Սամվել Կարապետյանը և «Ավիլոն» ավտոդիլերի համասեփականատեր Կամո Ավագումյանը: Որ նրանք մուտք ունեն տարբեր աշխատասենյակներ Մոսկվայում ու Երևանում, գիտի նաև քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը: «Խնդիրը նրանց անձնական շահը չէ, պետք էր որոշակի վճիռներ կայացնել, իսկ Հայաստանում շատ հարցեր են լուծվում Մոսկվայում գտնվող մարդկանց ազդեցության տակ, որովհետև Հայաստանի բյուջեն կապված է նրանց հետ, նրանք մասնակցում են էլիտայի ձևավորման վրա ու ազդեցություն ունեն խորհրդարանական ընտրությունների վրա»` ասել է նախագահի աշխատակազմին մերձ մի պաշտոնյա, որ կարծում է` մոսկովյան միլիարդատերերը համոզեցին Սարգսյանին հրաժարական տալ:
Փողոցային բողոքների ճնշումով հրաժարական տված Սերժ Սարգսյանը Վլադիմիր Պուտինի վաղեմի բարեկամն է, մերձ դաշնակիցն ու ռազմավարական գործընկերը: Բայց Մոսկվան նրան հրապարակավ չպահեց: Կրեմլը ճիշտ եզրակացություններ է արել ոչ վաղ անցյալից, մասնավորապես ՈՒկրաինայի դեպքերից` կարծում է ՌԴ նախագահի աշխատակազմին մերձ պաշտոնյան: «Չի կարելի սփռել ոչ հիստերիա, ոչ հայտարարություններ, ոչ ռուսական պետական ԶԼՄ-ների սյուժետներ, որոնց գամված է ուշադրությունը Հայաստանում` այդ ամենը հարուցելու է կտրուկ դատապարտում»` ասում է նա: Ռուսաստանը սպասողական դիրքում էր: «Պետք էր կարգին աշխատել, տեխնոլոգիաներ մշակել, հասկանալ, որ Սարգսյանին հավերժ պահել չի ստացվի»` տրտնջում է նախագահի աշխատակազմին մերձ աշխատակիցը: Նրա կարծիքով` հետխորհրդային տարածքում ռազմավարական դաշնակիցների հետ աշխատել Կրեմլում այդպես էլ չեն սովորել: Սարգսյանն արդեն ելք չուներ: Եթե նա հրաժարական չտար, ստիպված էր լինելու մեկնել արտասահման` «Նրան շատ կոշտ կպաշտոնանկեին»:

Իսկանդարյանի կարծիքով` Կրեմլը շահագրգռված չէ Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրները ղեկավարել. «Աշխարհաքաղաքական հանգամանքներն այնպիսին են, որ կարևոր չէ` ով է իշխանության ղեկին»: Այդ հանգամանքների թվում Իսկանդարյանը նշում է հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտը, Ադրբեջանին աջակցող Թուրքիան, Իրանի հետ ընդհանուր սահմանը: Նրա կարծիքով` «Հայաստանի Արևմուտք հեռանալու» ռիսկեր չկան: Իշխանությունը ստիպված էր զիջել ընդդիմությանը ցածր լեգիտիմության և փողոցային ճնշման պատճառով` կարծում է Իսկանդարյանը: Մայիսի 1-ին Փաշինյանի դեմ քվեարկությունը խորհրդարանում և երկրորդ քվեարկությունը մայիսի 8-ին, ՀՀԿ-ի` իշխանությունը հանձնելու գործընթացը դանդաղեցնելու և իբրև քաղաքական ուժ պահպանվելու փորձ էր` նրա կարծիքով:
BBC

Հ.Գ. Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ Ռուսաստանին հաջողվեց առաջին նախագահի հրաժարականից հետո իշխանության բերել իր ցանկացած մարդուն` Ռոբերտ Քոչարյանին, երկրորդ անգամ նույն խաղը չստացվեց` Սերժ Սարգսյանին համոզեցին հրաժարական տալ, որ մնա Կարեն Կարապետյանը: Պուտինը նույնիսկ նրան բացահայտ աջակցություն հայտնեց, բայց նույն ցեղից մեկ նախագահն էլ հերիք էր: Եվ այնպես չէ, թե ռուսական հեռուստաալիքները կամ մամուլը բացարձակապես լոյալ էին ու խաղաղասեր` տարբեր տրամաչափի հայառուս ու ռուս քաղաքագետներ մի քանի օր շարունակ Հայաստանում և մայդան էին տեսնում, և վարդերի հեղափոխություն, և Սորոսի «ձեռքը» ու ԱՄՆ դեսպանատան «մատը»: Բոլորին գերազանցեց, իհարկե, Լեոնտևը` նպատակը «ռսի օրհնած ոտը» նորից Հայաստանում տեսնելու սարսափ տարածելն էր: Չսարսափեցինք: Մնում է Հայաստանին անելանելի իրավիճակներով վախեցնելն ու կաշկանդված պահելը, որին կարող է հաջորդել ևս մեկ թավշե հեղափոխություն, եթե վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը շարունակի քայլ առ քայլ նահանջել ՔՊ անդամ ու ԱԺ պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանի տեսակետներից:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ